Evlilikte Boşanma Davası Süreci ve Hangi Sebeplerle Boşanma Davası Açılır ?

Boşanma, Türk Medeni Kanunu’nda düzenlenmiş bir hukuki süreç olup, evlilik birliğinin sona ermesi için belirli nedenlerin ve usullerin varlığını gerektirir. Bu yazıda, boşanma davası sürecini ve hangi sebeplerle boşanma davası açılabileceğini mevzuata dayalı olarak ele alacağız.

Türk Medeni Kanunu’na göre boşanma, evlilik birliğinin hukuki olarak sona erdirilmesi anlamına gelir. Boşanma davaları, iki temel türde görülür: çekişmeli boşanma ve anlaşmalı boşanma. Her iki dava türünün süreçleri, işleyişi ve gereklilikleri farklıdır. Boşanma davası; Aile Mahkemeleri görevli olup, bulunmadığı yerlerde, Asliye Hukuk Mahkemeleri, Aile Mahkemesi sıfatıyla görevlidir. Yetkili Mahkeme ise :

  • Davalı eşin yerleşim yeri,
  • Davacı eşin yerleşim yeri,
  • Eşlerin son altı aydır birlikte ikamet ettikleri yer mahkemesidir (TMK m. 168).

Boşanma Davası Türleri

  1. Çekişmeli Boşanma Davası

Eşlerin boşanma konusunda veya boşanmanın sonuçları (nafaka, tazminat, velayet, mal paylaşımı vb.) üzerinde uzlaşamaması durumunda açılan davalardır. Çekişmeli boşanma davaları genellikle daha uzun sürer ve daha karmaşıktır.

  • Süreç Nasıl İşler?
  • Çekişmeli boşanma davaları, eşlerden birinin Aile Mahkemesine dava dilekçesi sunmasıyla başlar. Dava dilekçesinde, boşanma sebebi açıkça belirtilmeli ve bu sebebe ilişkin deliller sunulmalıdır.
  • Mahkeme, tarafların tanıklarını dinler, diğer tüm delilleri değerlendirir ve eşlerin karşılıklı iddialarını inceler. Velayet, nafaka, mal rejimi tasfiyesi vs. gibi konular da Mahkeme tarafından karara bağlanır.
  • Boşanma Davasının Özellikleri:
    • Belirli bir boşanma sebebine dayanmalıdır.
    • Taraflar Mahkeme huzurunda iddialarını ispatlamak zorundadır.
    • Süreç, delil toplama, tanık dinleme ve bilirkişi incelemesi gibi aşamalardan oluşur.
  1. Anlaşmalı Boşanma Davası

Eşlerin boşanma konusunda ve boşanmanın tüm sonuçları üzerinde (nafaka, tazminat, velayet vb.) mutabık kalmaları durumunda açılan davadır. Türk Medeni Kanunu’nun 166. maddesinin üçüncü fıkrasında düzenlenmiştir:

Evlilik en az bir yıl sürmüş ise, eşlerin birlikte başvurması veya bir eşin açtığı davayı diğerinin kabul etmesi hâlinde, evlilik birliği temelinden sarsılmış sayılır.

  • Süreç Nasıl İşler?
  • Anlaşmalı boşanma davaları, eşlerin hazırladığı ve Mahkemeye sunduğu bir anlaşma protokolüne dayanır. Bu protokolde, taraflar boşanmanın sonuçlarına ilişkin tüm konularda mutabakatlarını yazılı olarak beyan ederler.
  • Mahkeme, tarafları duruşmaya çağırarak anlaşma protokolünü onaylar ve tarafların protokolde belirtilen şartları özgür iradeleriyle kabul ettiklerini teyit eder. Eğer şartlar uygun bulunursa, boşanma kararı verilir.
  • Anlaşmalı Boşanma Davasının Şartları Nelerdir? 
    • Evlilik en az bir yıl sürmelidir.
    • Tarafların boşanma ve sonuçları üzerinde tam bir mutabakata varmış olmaları gerekir.
    • Anlaşma protokolü hazırlanmalı ve Mahkemeye sunulmalıdır.
    • Taraflar duruşmaya bizzat katılarak, boşanma iradelerini mahkemede beyan etmelidir.

Çekişmeli ve Anlaşmalı Boşanma Davaları Arasındaki Farklar

Özellik Çekişmeli Boşanma Anlaşmalı Boşanma
Süreç Daha uzun ve karmaşık Kısa ve hızlı
Evlilik Süresi Şartı Yok En az bir yıl evli olma şartı
Tarafların Uzlaşması Uzlaşma yoktur Tüm konularda uzlaşma vardır
Duruşma Süreci Çok sayıda duruşma olabilir Genellikle tek duruşmada sonuçlanır
Delil ve Tanık Delil sunma ve tanık dinleme gibi süreçler gereklidir Delil veya tanık gerekli değildir, protokol yeterlidir

 

“ Boşanma Sebepleri”

Türk Medeni Kanunu, boşanma nedenlerini Özel ve Genel sebepler olarak iki gruba ayırmıştır.

  1. Özel Boşanma Sebepleri

TMK, belirli durumları doğrudan boşanma sebebi olarak kabul eder. Bu sebepler şunlardır:

  • Zina (TMK m. 161)
    Eşlerden biri, evlilik birliğine sadakat yükümlülüğünü ihlal ederse, diğer eş zinaya dayalı boşanma davası açabilir.

Davanın açılması, Zina fiilinin öğrenilmesinden başlayarak altı ay ve her hâlde evlenmenin üzerinden beş yıl geçmekle düşer.

  • Hayata Kast, Pek Kötü veya Onur Kırıcı Davranış (TMK m. 162)
    Bir eşin diğerinin hayatına kast etmesi, ona ağır hakaretlerde bulunması veya fiziksel/psikolojik şiddet uygulaması boşanma nedeni sayılır.
  • Suç İşleme ve Haysiyetsiz Hayat Sürme (TMK m. 163)
    Toplum tarafından küçük düşürücü olarak değerlendirilen bir suç işleyen veya ahlaka aykırı bir yaşam sürdüren eş, boşanma gerekçesi oluşturur.
  • Terk (TMK m. 164)
    Eşlerden biri, ortak hayatı terk ederek evlilik yükümlülüklerini ihlal ederse, terk üzerinden altı ay geçtikten sonra noter aracılığıyla ihtar çekilerek dava açılabilir.

Eşlerden biri, evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmemek maksadıyla ortak konutu terk eder ve haklı bir sebep olmaksızın geri dönmezse, diğer eş boşanma davası açabilir.

  • Akıl Hastalığı (TMK m. 165)
    Eşlerden birinin akıl hastalığı, diğer eş için evlilik birliğini sürdürmeyi çekilmez hale getirirse ve bu durum sağlık kurulu raporuyla tespit edilirse boşanma talep edilebilir.

2. Genel Boşanma Sebebi : Evlilik Birliğinin Temelinden Sarsılması (TMK m. 166)

Evlilik birliğinin, ortak hayatı sürdürmeyi taraflar için çekilmez kılacak derecede sarsılmış olması, boşanma davasına dayanak oluşturur.

Madde 166/1: Evlilik birliği, ortak hayatı sürdürmeleri kendilerinden beklenmeyecek derecede temelinden sarsılmış olursa, eşlerden her biri boşanma davası açabilir.

Bu düzenleme kapsamında boşanma talep edebilmek için:

  1. Evlilikte ciddi geçimsizlik veya sorunların bulunması,
  2. Bu durumun taraflar için evlilik birliğini çekilmez hale getirmesi,
  3. Mahkemenin, durumun varlığını ispatlayan delilleri kabul etmesi gerekir

Genel Boşanma Sebepleri Hallerine Örnekler

  1. Evlilik Birliğinin Yükümlülüklerini Yerine Getirmeme ve İlgisizlik
    Eşlerden birinin diğerine karşı sürekli ilgisiz davranması, evlilik birliğinin gereklerini yerine getirmemesi; örneğin çocuklara özen yükümlülüğüne aykırı davranması, maddi destekten kaçınma , ortak giderlere katılmamak, duygusal olarak soğuk davranma boşanma nedenlerinden bazılarıdır. Eşlerin ortak kararlar almaması, evdeki sorumlulukları paylaşmaması, evdeki eşyalara zarar vermek da örnek verilebilir.
  2. Şiddetli Geçimsizlik
    Eşler arasındaki sürekli tartışmalar, saygısızlık, huzursuzluk yaratan tutumlar ve her iki taraf için de evliliği sürdürülemez hale getiren davranışlar, boşanma sebebi oluşturur. Eşlerin birbirine hakaret etmesi, küfür etmesi veya aşağılayıcı ifadeler  ve davranışlarda bulunması, başkalarının yanında küçük düşürmesi,  üçüncü kişilere aile özel hayatının anlatılması, iktidarsızlık gibi sebepler şiddetli geçimsizlik haline giren durumlardır.

4.Duygusal ve Fiziksel Şiddet
Eşlerden birinin diğerine karşı psikolojik baskı uygulaması, tehdit etmesi, fiziksel şiddet göstermesi, evlilik birliğini temelinden sarsar. Sürekli kontrol etme, aşırı kıskançlık ve bağımsızlık kısıtlaması, fiziksel saldırılar, küçültücü davranışlar, suçlayıcı davranma, hakaret edici davranma, sevgisiz davranma, baskıcı davranma, dışlayıcı davranma veya tehditkâr davranışlar örnek verilebilir.

  1. Ekonomik Sorunlar ve Mali Anlaşmazlıklar
    Eşlerden birinin, ailesinin ekonomik ihtiyaçlarına ilgisiz kalması veya diğer eşin mali kaynaklarını kötüye kullanması evliliği zedeleyebilir. Eşin gelirini aile dışında harcaması ve evin giderlerini karşılamayı reddetmesi, ortak birikimlerin habersiz şekilde tüketilmesi.

6.Sadakatsizlik ve Güven Sorunları
Genel Boşanma Sebebi başlığı altında olan sadakatsizlik, özel boşanma sebebi olan zina kapsamına girmeyecek düzeyde olsa da (örneğin şüpheli davranışlar, gizli yazışmalar), evlilik birliğinin temelinden sarsılması gerekçesiyle de değerlendirilebilir. Eşin sosyal medyada başka kişilerle flört etmesi, eşlerden birinin, diğerine güven sarsıcı davranışlarda bulunması örneklerden bazılarıdır.

  1. İletişim Sorunları ve Duygusal İhmal
    Eşler arasındaki iletişim kopukluğu, duygusal bağın zayıflaması ve birbirine destek olmaktan kaçınma durumları, eşlerin birbirine karşı sürekli suskun kalması ve sorunları konuşmaktan kaçınması,  duygusal ihtiyaçların sürekli olarak karşılanmaması durumları .
  2. Aile Büyüklerinin ve Çevrenin Müdahalesi
    Aile büyüklerinin veya üçüncü kişilerin evlilik ilişkisine sürekli müdahale etmesi ve eşin buna karşı tavır geliştirmemesi, bir eşin ailesinin diğer eşe karşı olumsuz tavırlar sergilemesi, aile üyelerinin maddi veya manevi baskıları.
  3. Eşlerden Birinin Alkol veya Madde, Kumar  Bağımlılığı
    Alkol veya madde bağımlılığı, aile içi huzursuzluğa ve geçimsizliğe yol açarak evlilik birliğini sarsabilir. Eşin alkol , madde, kumar bağımlılığı nedeniyle sürekli kavga çıkarması, bağımlılıktan kaynaklanan maddi ve psikolojik sorunların eşe yüklenmesi.
  4. Sosyal ve Kültürel Uyum Sorunları
    Eşlerin farklı sosyal veya kültürel geçmişlere sahip olmaları ve bu durumun evlilik birliğinde uyumsuzluğa yol açması, boşanma nedeni olabilir. Bir eşin, diğer eşin kültürel değerlerini aşağılaması, farklı yaşam tarzlarının ortak bir noktada buluşamaması.
  5. Uzun Süre Ayrı Yaşama

Eşlerin uzun süre ayrı yaşaması ve ortak yaşamı sürdürmeye yönelik çaba göstermemesi, evlilik birliğini temelden sarsan nedenler arasında yer alır. Bir eşin, ortak konutu terk ederek geri dönmemesi, ayrı yaşamaya rağmen evlilik birliğini yeniden kurma girişimlerinin olmaması gibi.

Sonuç

Boşanma, taraflar ve aileleri için duygusal ve hukuki anlamda zorlu bir süreçtir. Türk Medeni Kanunu, bu süreci düzenleyerek tarafların haklarını korumayı ve adil bir karar verilmesini sağlamayı amaçlamıştır. Boşanma davası açmadan önce sürecin hukuki detayları hakkında bilgi sahibi olmak ve alanında uzman bir avukata danışmak önemlidir.